Ruiny zamku z Basztą Kowalską
Zamek w Nowym Sączu został wzniesiony w widłach Dunajca i Kamienicy a na przestrzeni wieków przechodził chwile świetności i upadku, trawiony pożarami i niszczony w czasie wojen.
Na podstawie ostatnio prowadzonych badań archeologicznych stwierdzono iż wzgórze zamkowe w Nowym Sączu było zasiedlane przez człowieka od czasów prahistorycznych. Świadczą o tym znalezione narzędzia kamienne oraz fragmenty naczyń glinianych z epoki kamienia (późny paleolit tzw. kultura świderska) z przed ok. 12 tys. lat. Odkryto także ceramikę z okresu brązu i żelaza (np. kultura ceramiki sznurowej, kultura łużycka) a także okresu wpływów rzymskich i wczesnego średniowiecza.
Miejsce na którym znajdują się pozostałości sądeckiego zamku, ze względu na swoje położenie u zbiegu Dunajca i Kamienicy oraz skrzyżowania ważnych szlaków handlowych, od najdawniejszych lat było fortyfikowane. Dlatego początków zamku sądeckiego trzeba szukać w zamierzchłej przeszłości. Badania archeologiczne odsłoniły pozostałości konstrukcji drewniano-ziemnych sprzed lokacji miasta. Początków kamiennej budowli zamkowej trzeba się doszukiwać w czasach panowania Wacława II Czeskiego lub nawet księcia Leszka Czarnego.
Widok na Basztę Kowalską wraz z fragmentem murów obronnych.
Ze źródeł pisanych wiemy iż na zamku sądeckim w początku XIV wieku przebywał król Władysław Łokietek oraz jego żona Jadwiga. Sam zamek rozbudował król Kazimierz Wielki, który często przebywał w jego murach. Na zamku gościli także król Ludwik Węgierski oraz jego matka królowa Węgier Elżbieta Łokietkówna. To tu w roku 1384 witano Jadwigę Andegaweńską przybywającą z Węgier aby objąć tron polski.
Wielokrotnie zamek sądecki gościł króla Władysława Jagiełłę i jego małżonki Jadwigę, Annę Cylejską, Elżbietę Pilecką a w szczególności królową Zofię Holszańską, która posiadała Sądecczyznę jako swój majątek (tzw. oprawa wdowia).
Na wiosnę 1410 roku odbył się tu zjazd Jagiełły i księcia Witolda, którego tematem były przygotowania do zbliżającej się wojny z zakonem krzyżackim.
1412 r. miały miejsce słynne zapusty z udziałem Władysława Jagiełły jego żony Anny książąt mazowieckich Siemowita i Bolesława oraz księcia Zygmunta Korybuta i księżny raciborskiej Heleny.
1424 r. pobyt Zygmunta Luksemburczyka i króla duńskiego Eryka.
W późniejszym okresie mury zamku goszczą królów Władysława Warneńczyka, Kazimierza Jagiellończyka oraz Jana Olbrachta.
1513 r. w drodze z Węgier na zamku przebywa żona Zygmunta Starego Barbara Zapolya.
1522 r. duży pożar zamku.
1611 r. wielki pożar miasta w którym spłonął także zamek królewski. Po kataklizmie budowla zyskuje kształt renesansowy. Zamek posiada komnaty z marmurowym wystrojem w tym wielką salę z bogatym wyposażeniem ozdobioną rzeźbami i portretami starostów sądeckich. Sama budowla łączy się z północną częścią murów miejskich posiada wieże obronne a od miasta oddziela go mur z bramą.
W powiązaniu z murami miejskimi tworzył ufortyfikowany północno-zachodni narożnik miasta. Z warownią ściśle związane były opasujące Nowy Sącz mury obronne, których długość wynosiła około 1700 metrów, wzmocnione piętrowymi basztami. Do miasta przez obręb murów prowadziły trzy bramy, największa Węgierska – nosząca nazwę od głównego traktu handlowego, wprowadzała do miasta od strony południowej, Krakowska – prowadząca od strony północnej, oraz od strony wschodniej – Młyńska.
1655 r. podczas ucieczki przed Szwedami na zamku gości król Jan Kazimierz rozpoczyna się okres upadku miasta i zamku.
1683 r. ostatni pobyt polskiego monarchy na zamku sądeckim Jana III Sobieskiego, powracającego spod Wiednia.
1768 r. zamek zostaje zniszczony przez pożar podczas przemarszu przez Nowy Sącz oddziałów konfederatów barskich.
1769 r. drugi pożar, który dopełnił dzieła zniszczenia zamku.
1770 r. Austriacy zagarniają Sądecczyznę, zajmują zamek na cele wojskowe i administracyjne. Budowla pełni funkcję koszar i więzienia a także archiwum.
1813 r. wielka powódź uszkadza zachodnią część murów zamkowych, które osuwają się do Dunajca.
1848 r. miasto Nowy Sącz wykupuje zamek z rąk Austriaków jednak nadal aż do lat 20. XX w. pełni on funkcję koszar.
Okres międzywojenny to czas prac restauratorskich i remontowych skutkujący powołaniem w 1938 r. na zamku Muzeum Ziemi Sądeckiej.
1939 r. wrzesień Niemcy zajmują zamek i przeznaczają go na swoje cele, zbiory Muzeum zostają rozproszone lub rozgrabione, w podziemiach zamku przeznaczonych na schron okupanci gromadzą materiały wybuchowe, których wybuch 17 stycznia 1945 r niszczy doszczętnie tą historyczną budowlę.
Lata powojenne owocują uporządkowaniem terenu pozamkowego i odbudową baszty Kowalskiej (rok 1959).
Baszta Kowalska z zachowanym fragmentem murów miejskich.
Ruiny zamku w Nowym Sączu od strony południowej.
Adres: ul. Kazimierza Wielkiego, Nowy Sącz
Warto zobaczyć:
- Obok Baszty Kowalskiej znajduje się pięciometrowej średnicy zegar kwiatowy
To się przyda:
Czy wiesz, że:
- Wiosna 1410 r – na zamku sądeckim król Jagiełło przygotowywał wspólnie z księciem litewskim Witoldem plan rozprawy wojennej z Krzyżakami.
- 1700 m – tyle wynosiła długość murów opasających miasto.
- 3- baszty wraz z murami i z zamkiem tworzyły dobrze ufortyfikowany narożnik miasta. Baszty : ”Kowalska”, „Zamkowa” i „Szlachecka”.
