Bazylika św. Małgorzaty

    Bazylika świętej Małgorzaty związana jest ściśle z historią Nowego Sącza. Najstarszą wzmiankę o nim pozostawił król Wacław II Czeski w dokumencie z 24 kwietnia 1303 roku, potwierdzającym patronat biskupów krakowskich nad kościołem św. Małgorzaty w założonym przez siebie grodzie.

    Kościół pochodzi z przełomu XIII / XIV wieku. W roku 1448 został podniesiony przez biskupa krakowskiego Zbigniewa Oleśnickiego do rangi kolegiaty.

Wieże kolegiaty, na pierwszym planie Dom Gotycki.

    Na przestrzeni wieków zmieniał swój wygląd, dobudowywano kolejne kaplice i wieże dzwonnicze, odbudowywano świątynie po pożarach, jakie nawiedzały miasto w latach 1486,1522 i 1611, które mocno niszczyły wnętrze i nadwyrężały jej mury. W drugiej połowie XVIII i na początku XIX bazylika przeszła szereg przebudów, które doprowadziły do zatarcia jej dawnych cech stylowych.

    Ciężkie czasy dla kolegiaty przyniósł okres zaborów – dekretem zaborcy austriackiego zmieniono kolegiatę w probostwo, dokonano konfiskaty mienia na rzecz skarbu zaborcy. Dzwony kościelne zostały zarekwirowane przez Austriaków na cele wojenne w 1916 roku, podobnie postąpili Niemcy z dzwonami w roku 1941. Działania wojenne w styczniu 1945 roku uszkodziły górną kondygnację wieży północnej i lewą stronę ołtarza głównego. W latach 1955-59 nastąpiła przebudowa wież, nadająca im dawny wygląd, a w latach 1969 -73 przebudowano wnętrza. odtwarzając sklepienia nawy głównej i prezbiterium.

Sądecka bazylika w swoim wnętrzu posiada wiele zabytków sztuki.

    2 maja 1992 roku, bullą Jana Pawła II w 700-lecie Nowego Sącza, kościół wyniesiony został do godności bazyliki mniejszej, natomiast 29 grudnia 1996 roku biskup Józef Życiński dokonał reerekcji kapituły kolegiackiej św. Małgorzaty.

    Aktualnie budynek kościoła posiada elementy gotyckie i barokowe. W jego skład wchodzi fasada barokowa z dwiema wieżami, nawa główna poprzedzona kruchtą łączącą wieże, po jej bokach kaplice. Najstarszym malowidłem jest fragmentaryczna (odkryta w roku 1970 roku) gotycka polichromia z 1360 roku na południowej ścianie prezbiterium, przedstawiająca sceny męczeństwa i ukrzyżowania. W ołtarzu głównym znajduje się obraz z kręgu Veraicon- wizerunek Przemienienia Pańskiego, datowany na XV wiek – to wizerunek Prawdziwego Oblicza Pańskiego, odpowiednik Chusty św. Weroniki. Nowosądecki obraz namalowany został temperą na desce o wielkości 68 x 84 cm, ujęty jest wąską ramą.

Średniowieczne rzeźby apostołów będące niegdyś częścią ołtarza, trofeum spod Grunwaldu.

Ponadto na uwagę we wnętrzu kościoła zasługują: figura Madonny z Dzieciątkiem z XIV wieku, fryz z płaskorzeźb apostołów,  będących częścią ołtarza który jako trofeum trafił do Nowego Sącza po bitwie pod Grunwaldem, trzy portale gotyckie z XV wieku, chrzcielnica z 1557 roku, ołtarz główny i dwa rokokowe ołtarze boczne. Do zakrystii głównej prowadzą okute blachą drzwi z XVI wieku.

Gotycki portal drzwi prowadzących do zakrystii.

    Chór muzyczny przebudowany w 1973 roku otrzymał 34-głosowe organy połączone z 16-głosowymi w prezbiterium. Do odnowionego wnętrza świątyni wprowadzono nowe konfesjonały, stalle i ławy, zainstalowano nowe oświetlenie. W wybudowanej w 1983 roku wolnostojącej po lewej stronie kościoła dzwonnicy umieszczone są cztery dzwony: „Roman” z XIX wieku, ,,św. Małgorzata”, „św. Trójca”, “Przemienienie Pańskie” – w miejsce zarekwirowanych przez Niemców – nowe odlano po 1950 roku.

Adres: Plac Kolegiacki 1

Warto zobaczyć:

• Obok Bazyliki fragment murów obronnych miasta z połowy XIV wieku, włączone w nowe, murowane ogrodzenie obejścia kościelnego.

• Dom Gotycki przy ulicy Lwowskiej 3, zwany też Kanonicznym, wzniesiony na przełomie XV/XVI wieku. Obecnie znajduje się tam filia  Muzeum Okręgowego.

Czy wiesz, że:

• Z obrazem Przemienienia Pańskiego, znajdującym się w Bazylice św. Małgorzaty, związane jest podanie spisane w 1661 roku i głosi ono, że obraz namalowany został przez św. Łukasza Ewangelistę. Początkowo znajdował się w Jerozolimie, potem przejął go car moskiewski. Ten zaś ofiarował go królowi czeskiemu Wacławowi, który przebywał na Węgrzech. Gdy posłowie jechali wręczyć Wacławowi obraz, przejeżdżali przez wieś Kamienica. Tu konie i woły ciągnące wóz stanęły i nie chciały się ruszyć w dalszą podróż. Wezwany pustelnik z zakonu św. Franciszka, gdy zorientował się, że w wozie znajduje się obraz Przemienienia Pańskiego, polecił go pozostawić we wsi. I wóz odjechał. Król Wacław, kiedy dowiedział się o tym zdarzeniu, rozkazał w miejscu wsi założyć miasto Nowy Sącz, co nastąpiło w 1292 roku, a obraz umieścić w miejscowym klasztorze ojców Franciszkanów, który powstał w 1297 roku.

  Obraz Przemienienia Pańskiego jest obiektem kultu i celem pielgrzymek, zwłaszcza w sierpniu w czasie odpustu parafialnego.

• Od ok. 1300 roku, do obecnych czasów, herbem miasta używanym na pieczęciach i sztandarach jest wizerunek św. Małgorzaty – jest ona patronką miasta. W lipcu w Nowym Sączu organizowany jest Jarmark św. Małgorzaty.